Sapancanın Tarihi

Bilinen yazılı belgelere göre MÖ 1200 yılında Frigyalıların bölgeye gelmesiyle, bir yerleşim yeri olarak adı geçen Sapanca, gerçek anlamda M.S. 378 yılında Bitinya Krallığı tarafından kurulmuştur. Ilk defa 391 senesine ait Lazca bir kaynakta Siphonensis Lacus ismi kullanıldı. Doğu Roma İmparatorluğu döneminde Buanes, Sofhan ve Sofhange adıyla anılmıştır.

Sapanca ve çevresinde 1075 tarihinde Anadolu Selçukluları’nın gelmesiyle bölge Ayan ve Ayanköy adıyla anılmaya başlamıştır. Haçlı Seferleri sonrasında bölge yeniden Bizanslılar’a geçmiştir. 1640 yılında Erzurum seyyahatına giderken kasabadan geçen Evliya Çelebi, kasaba hakkında şu bilgileri vermektedir:

Bir zamanlar izmitli bir ihtiyar buradaki orman ve çalıları temizleyerek saban yürüttüğünden Sabancı Koca adıyla bir köy kurulur. Sonra zaman geçtikçe Mamur bir hale gelerek Kanuni Sultan Süleyman zamanında kasaba olmuştur.

Kasabada Sarı Rüstem Paşa 170 ocaklı bir han yaptırmıştır. Güzel bir camisi hamamı ve çarşısı vardır. İmaretleri gök kurşunla kaplıdır. 1000 kadar kremit örtülü ev vardır. İmaretlerin tamamı Mimar Sinan yapısıdır. Bir diğer Mimar Sinan eseri ise Pertev Paşa hanıdır. Bu hayrat eserin çoğu Rüstem Paşa’nın olduğu için vakfın mütevellisi tarafından idare edilmektedir. Buranın bir yeni çeri Serdarı vardır. Övüleceklerinden beyaz kirazı meşhurdur. Hamamının dibinde bir ekmekçi dükkânı vardır. Bir dervişin hayır duası bereti ile bir çeşit beyaz ve has ekmek somun pişirirki sabanca somunu adıyla hertarafta şöhret bulmuştur. Kırk bile dursa kuruyup küflenip lezzetini kaybetme ihtimali yoktur. O kadar meşhurdur ki birini ılgarla taze taze acem şahına götürmüşler o da beğenmiş. O kadar lezzetli ve has ekmek olmasını bazıları suyundadır derler.

1837 yılında 2. Mahmut Döneminde Adapazarı kaza merkezi haline getirilmiştir. Sapanca buraya nahiye olarak bağlanmıştır. İzmit – Bolu yolu Sapanca’dan geçmekte idi. Kâtip Çelebi, Cihannüma adlı eserinde bu yolun Sapanca kısmı hakkında yolun burada yarım mil su içinden geçtiğini ve suların kabarık olduğu zaman üzengiye çıktığını kaydetmektedir. Aynı tarif 19 yüzyılın ilk yarısında Charles Texir tarafından yapılmıştır. Bir saat kadar gölün kumları üzerinde gidilmektedir. Bazı yerlerde sular eğer kolonlarına kadar çıkar. 1890 yılında Sapanca’ya gelen demir yolu yukarıda sözü edilen dar kıyıdan yarma açılmak süretiyle geçilmiştir. Demir yolunun inşaasından sonra karayolu ihmak edilmiş ve hemen hemen geçilmez olmuştur.

Cumhuriyet devrinde karayolu gölün dar kıyısından değil, yamaçların gerisinden geçirilmiştir. Böylece kasaba tarihi ulaşım yolu görevini hem demir hem de karayolu ile yerine getirmeye devam etmiştir. 1950’li yıllarda E5 Karayolu’nun gölün karşı kıyısından geçirilmesiyle Sapanca bir müddet önemini yitirir gibi olduysa da 1989 yılında TEM Otoyolu’nun ilçeden geçmesi ile tarihi misyonuna yeniden kavuşmuş oldu.

Coğrafi Yapı

Sapanca, Sakarya iline bağlı bir ilçedir. Kuzeyinde Sapanca Gölü, doğusunda Sakarya merkez ilçesi Adapazarı, güneyinde Samanlı Dağları, Geyve ve Pamukova İlçesi, batısında da Kocaeli merkez ilçesi İzmit yer alır. Yüz ölçümü 140 km² denizden yüksekliği de 36 m.’dir. Sakarya’nın alan olarak yüzölçümü en küçük, nüfus yoğunluğu en fazla olan ilçesidir. iklim kışları bol yağışlı yağışlar genellikle kar şeklindedir kışları sıcak ve nemli geçer.
İlçe toprakları yer şekilleri bakımından iki bölüme ayrılır.

Birinci bölümü, Bolu’nun güneyinden uzanan Köroğlu Dağları’nın bölgedeki uzantısı olan Samanlı Dağları’nın kuzey yamaçları ve bu yamaçlarda oluşmuş vadileri içine alır. Bu bölüm oldukça engebelidir. İkinci bölümünü ise, Samanlı Dağları’nın kuzey eteklerinde Sapanca ilçe merkezinin de yer aldığı dağ eteği ovasıdır. Bu ova dağların kuzey yamaçlarından inen derelerin taşıdığı alüvyonlarla oluşmuştur.

Bu dağlardan inen derelerin en önemlileri İstanbul Deresi, Kurtköy Deresi ve Mahmudiye Deresidir. Ayrıca ilçenin en önemli deresi olan Akçay Deresi de Sakarya Nehri ile birleşir. Kuzey Anadolu Fay Hattı Sapanca Gölü’nden geçer. Bu sebeple ilçe, birinci derece deprem bölgesidir. Ancak fay hattının gölden geçmesi ilçe merkezinin ve diğer yerleşim alanlarının depremden daha az etkilenmesini sağlamıştır. İlçe 17 Ağustos 1999 depremini bu sebeple az hasarla atlatmıştır.

Nüfus

Toplam nüfusu 38.089 kişi olup; toplam nüfusunun 32.732 kişisi İlçe Merkezinde, 5.357 kişisi ise köylerde yaşarken 30.03.2014 tarihi itibariyle 6360 Sayılı Kanun gereğince Köyler mahalleye dönüştürülmüştür. Yerli halkın azınlıkta kaldığı, yörenin çoğunluk nüfusunun Karadeniz Bölgesinden göç eden vatandaşlarımız ile geçmiş yıllarda Balkan ülkelerinden gelerek iskana tabii tutulanların yanı sıra, son yıllarda azda olsa şark illerinden göç eden vatandaşlar ile roman vatandaşlardan teşkil ettiği görülmektedir.

Sağlık

2007 yılında İlçe Hastanesi ismini alanhastanemiz 2009 yılında E2 rolünde resmi olarak kuruldu. Ancak nüfus, hasta sayısı v.s. nedenleri ile Sağlık Bakanlığı tarafından E1 hastane rolüne çevrildi. Bina şartları E1 rolüne uygun olmadığından yeni bina yapımı için Sağlık Bakanlığı’nın kararı ile yeni hizmet binasının yapılması için onay verildi. Ve yine Sağlık Bakanlığı’nın onayı ile maliye binasına geçilerek eski hastane hizmet binasının yıkılmasına karar verildi. Şubat 2010 tarihinden itibaren milli emlak tarafından tarafımıza tahsis edilen maliye binası ve mülkiyeti belediyeye ait olan eski kaymakamlık binası olarak iki ayrı binada hizmet vermeye başladı. 30.05.2015 tarihinde yeni hizmet binasına taşınarak bura hizmet vermeye başlamıştır.

Tarihi yerler

Bizans devri lahit ve mezar taşları

Bizanslılar döneminden kalma lahitler Sapanca Hükümet Konağı önünde sergilenmektedir. Lahitlerden ikisi 1976 yılında İlmiye köyü yakınlarında, diğer ikisi ise 1987 yılında TEM Otoyolu’nun yapım çalışmaları sırasında bulunmuştur. Ayrıca Kurtköy köyiçi mevkiinde Bitinyalılar dönemine ait son kralın saklanmak için yaptırttığı kalelenin kalıntıları mevcuttur.

Vecihi kapısı

Elde kesin bir bilgi bulunmamakla beraber Mimar Sinan tarafından yaptırıldığı söylenen Kemer’in bulunduğu yerden İpek Yolu’nun geçtiği rivayet edilir. Kemer birkaç kez onarım gördüğünden bugün sadece ana gövdesi tarihi eser niteliğindedir. Kemer’in ilk onarımı 1905 yılında orijinal yapısı korunarak Sapanca’da Nahiye Müdürlüğü yapan Yanyalı Vecihi Orhon tarafından yapılmıştır.

Rahime Sultan Camii ve Rahime Sultan Tuğrası

Sultan Abdülmecit’in 4. hanımı Rahime Sultan tarafından 1892 yılında yaptırılmıştır. 1967’de onarım görmüştür. Özgün yapısını büyük oranda koruyan caminin 17 Ağustos depreminden sonra minaresi hasar görmüştür.

Rüstempaşa Camii

Kanuni Sultan Süleyman’ın damadı ve veziri olan Rüstem Paşa tarafından 1555 yılında Mimar Sinan’ın kalfalarına yaptırılmıştır. İlçe Merkezinde bulunan camii zaman içerisinde bazı tadilatlar görmesine rağmen halen ibadete açıktır.

Hasan Fehmi Paşa Camii

Osmanlı Veziri Hasan Fehmi Paşa tarafından 1885 yılında yaptırılmıştır. Sapanca’ya 3 km. uzaklıkta Mahmudiye köyünde bulanan camiinin içi çok güzel işlemlerle süslüdür.

Cami Cedid Camii

Çarşı içinde bulunan camii 1899 yılında yaptırılmıştır. Bu cami isminden de anlaşıldığı gibi cami cedid mah. yer almaktadır ve son yıllarda yapılan tamiratlarla çok güzel bir hal almıştır

Tarım ve Hayvancılık

Hayvan Varlığı

İlçemizde hayvan yetiştiriciliği genellikle aile işletmeciliği şeklinde olup besi işletmeciliği yapan çiftçi sayısı 20, süt işletmeciliği yapan çiftçi sayısı 10, küçük hayvan yetiştiriciliği ile uğraşmakta olan çiftçi sayısı ise 4 aileyi geçmemektedir. İlçemizde broiler tipi etçi tavuk yetiştiriciliği yapan işletme sayısı 8 kapasitesi dönemlik 600.000 adet/dönemdir. İlçemizin hayvan sayıları aşağıya çıkarılmıştır. 40 aile arıcılıkla uğraşmakta olup toplam 2000 adet fenni kovan mevcuttur. Tüm sığır koyun at arıcılık ve kanatlı işletmelerinin veri tabanına girişi yapılmıştır.

Dış Mekan Süs Bitkiciliği

İlçemizde Dış Mekân süs bitkiciliği 2000 yılından bu yana gelişmekte olan bir sektördür. Toplam 250 civarında üretici ve işletme mevcuttur. İlçemizdeki toplam bitki adedi
8-9 milyon civarındadır.

Dış Mekân Süs Bitkiliği ile uğraş gösteren üretici ve işletmelerin % 80 i bilinçli üretim yapmakta olup kalan kısmın da bilinçlendirilmesine çalışılmaktadır. Bu sektörde
yaklaşık 600-700 işçi çalıştırılmaktadır.

Meyvecilik

İlçemizdeki tarımsal alanlar kısıtlı olup ormanlık alanlar çok daha yaygındır. Yaklaşık 15000 dekarlık bir alanda tarımsal faaliyet gösterilmekte olup bunun yekûnu meyvecilik üzerinedir. Bu da yaklaşık 8000 dekarlık bir alanı kapsamaktadır. Başlıca meyve çeşitleri olarak ise başta ceviz olmak üzere armut, erik elma, kiraz ve hurmadır.
İlçemiz ormanlık alanlarında yoğunluklu olarak görülen kestane ise düzensiz bir niteliğe sahip olup ortalama üretim ile ilgili elimizde yeterli bir veri bulunmamaktadır.
İlçemizde meyvecilik alanında faaliyet gösteren ve meyvecilikle geçimini sağlayan aile sayısı 20-25 aileyi geçmemektedir. Bunun başlıca nedenleri arasında teşviklerin düşük ve yetersiz olması gösterilebilir.

Bitkisel Üretimin İlçe Ekonomisinde Yeri ve Önemi

İlçemizde tarımsal faaliyetlerin başında Dış Mekân Süs Bitkileri-Fidan Yetiştiriciliği ve Meyvecilik gelmektedir. Son yıllarda ilaç ve gübre fiyatlarının artması, ürün fiyatlarının düşmesiyle üreticiler alternatif faaliyetlere yönlendirilmektedir. Bu alternatif faaliyetlerin başında Dış Mekan Süs Bitkileri yetiştiriciliği gelmektedir. İlçemizde yetiştirilen ürünlerden Ceviz, Erik, Armut, Elma, Fındık, Kiraz ve Kivi dış pazarlarda satılmakta ve tercih edilmektedir.

Fidancılık ve dış mekân süs bitkileri yetiştiriciliği ile uğraşan 86 Ruhsatlı 114 Ruhsatsız olmak üzere 200’a yakın yetiştirici mevcuttur. Üretilen meyve fidanları ve süs bitkileri iç ve dış pazarlarda satılmaktadır. İlçemizde muhtelif yaş cins ve boylarda yaklaşık 8 Milyon adet/yıl süs bitkisi üretimi mevcuttur. Üretim yapılan alan ise 2600 dekara yakındır. Yıllık ortalama ilçeye giren para -satış miktarı 25-35 Milyon liradır.

Sebzecilik

Sebzecilik aile işletmeciliği şeklinde yapılmaktadır. Halen ilçede çeşitli büyüklükte yaklaşık 70 adet süs bitkileri ve 2 adet sebze üretimi yapan plastik sera mevcuttur. Yaklaşık sera alanı toplamı 400 da’dır. Genel olarak sebze seraları ısıtmasız, süs bitkileri köklendirme seraları kısmen ısıtmalıdır.
İlçede 14 adet kapama kivi bahçesi olup meyve veren yaşta yaklaşık 140 da kivi bahçesi mevcuttur.
Tarla bitkisi olarak üretilen ürünlerin tamamı insan ve hayvan yiyeceği olarak iç pazarda tüketilmektedir.
İlçemizde fabrikasyon üretim yapan 1 adet mantar tesisi 1 adet mantar serası mevcuttur.
İlçemizde 4 adet Tarımsal Kalkınma Kooperatifi mevcuttur.

Hayvansal Üretim

İlçemizde mevcut 600 baş inekten 2-2,5 bin ton süt (tahmini) üretimi yapılmaktadır. Broiler tavuk yetiştiriciliğinden 600.000 baş / dönem olmak üzere üretilen piliçler kesime gönderilmektedir.

Arıcılık

İlçemizde 40 çiftçi (4 Sabit, 36 Gezginci) ailesi arıcılıkla uğraşmakta olup toplam 2000 adet arılı kovan mevcuttur. Yıllık ortalama bal üretimi tahmini 13-14 ton civarındadır. Bu ailelerin hepsi kayıt altına alınmıştır.2015 yılı bal sezonu açılmış olup havaların olumsuz gitmesi nedeniyle bal rekoltesi düşmüştür.
İlçemizde Mayıs Haziran aylarında yaklaşık 7000 kovan gezginci arıcı giriş çıkışı olmaktadır. Bunların işlemleri Müdürlüğümüzce yürütülmektedir.

Balıkçılık

Son yıllarda hızla gelişen ve rağbet gören tarımsal faaliyetlerdendir. İlçemizde 16 adet alabalık tesisi mevcuttur. 3 adet balıkçılık tesisi üretim aşamasında faal durumdadır. Yıllık ortalama balık üretimi 40 ton civarındadır.

Atçılık

İlçemizde İngiliz ve Arap yarış atı yetiştiriciliği ile uğraşan 10 çiftçiye ait 40 civarı yarış atı mevcuttur (alım satımlar olduğundan bu rakamlar sabit değil).Her yıl düzenli olarak damızlık için tahliller yapılmakta olup doğan tayları tescil işlemleri yürütülmektedir. Bunlara ait kayıtlar özenle tutulmaktadır. Ocak 2015 tarihinden şimdiye kadar 5 adet yeni doğan tay için tescil başvurusu yapılmıştır. 30 adet kısraktan, 4 adet aygırdan damızlık vizesi için serum alınmış ilgili laboratuvara gönderilmiştir.